Bendir

Mert Nar

Bendir Sanatkârı

Bendir enstrümanı, Türk müziğinin en temel unsurlarından biri olan vurmalı çalgılar, günümüz diliyle perküsyon grubunun ögelerinden biridir. Yapılan araştırmalarda bendirin ilk olarak Mağrip, Hicaz, Mezopotamya Bölgelerinde kullanıldığı ve buralardan yayıldığı rivayet edilmektedir. Anadolu’ya gelen Horasan ve mağrip erenlerinin getirdiği tasavvufi koku ile bendir enstrümanı da kulaklarda yer edinmeye başlamıştır denilebilir. Teknik açıdan bakıldığında vurmalı çalgılardan birisi olan bendir, ağaçtan yapılan yuvarlak bir kasnak üzerine hayvan derisinin veya suni derinin geçirilmesiyle oluşur. Bu deri genellikle koyun, keçi ve oğlak hayvanlarından seçilir. Son dönemde daha kullanışlı ve daha verimli olması amacıyla suni derilerden kullanılmaya başlanmıştır. Bu derilerinin hammaddesinin elektrik yalıtım malzemesi olduğundan söz edilmektedir. 

Daha önceleri bendirde, günümüzde yaygınlaşan akort sistemi olmadığından, bu çalgıyı icra edenler çok zorluklar yaşamışlardır. Özellikle doğal derili bendirleri ısıtmak suretiyle akort etmek gerekirken şimdilerde içten ve dıştan akortlu üretilen bendirler performansın artmasına da vesile olmaktadır. Günümüzde kullanılan bendirlerin pek çok ebatı ve türü imal edilmektedir. Bendirler, tiz, orta ve bas farklı seklinde üretilmektedirler. Etrafında küçük zilli olanlarına zilli bendir yine etrafında büyük zil takılmış çeşitlerine daire adı verilmektedir. Daha çok İran’da yaygın olarak kullanılan bir başka tür ise içerisinde pek çok yuvarlak yüzük biçiminde halkaların oluşturduğu “Erbane” adı verilen çalgıdır. Bendirler, 35 cm’lik, 40 cm’lik, 45 cm’lik,50 cm’lik ebatlarda üretilmektedirler.

Bendir enstrümanının birkaç değişik çalım tekniği mevcuttur. Türk klasik musikisinde ve önemli bir yeri olan bendir, dizlerin üzerine sabitlenerek Fiske tekniği ile de icra edilebilmektedir. Ayrıca ses kayıt stüdyolarında, bacak arasında icra edilmek sureti ile daha net bir tanı elde edilebilir diyebiliriz. Daha önceleri tekke musikisinde önemli bir yeri olan bendir çalgısı, günümüzde her türlü müziği yapıldığı gruplarda kendisine bir yer bulabilmektedir. Özellikle 15-20 yıldır bu enstrümanı yaygınlaşması ile gençlerin ve diğer insanların ilgisi oldukça artmıştır.