Ney

Ney enstrümanı tarihte araştırıldığında, bilinen en eski nefesli enstrümanlardan biri olduğu bilinmektedir. Kamıştan yapılmış müzik aletlerinin en eski örneklerine Mezopotamya’daki kazılarda rastlanmıştır. Sümerler yukarıdan aşağıya doğru üfleyerek çalınan kamış boruları ‘ka-gı’, ‘tigi’, ‘ni’, ‘na’ gibi kelimelerle ifade etmişlerdir. Dilli borulara Sümerce’de ‘nâ’ ismi verildiğine göre nây kelimesinin bu isimden geldiği söylenebilir. Anadolu’nun birçok yerinde kamı¬şa ‘kargı’ denildiği göz önüne alındığında ‘ka-gı’ kelimesinin de ney’in yapıldığı kamış bitkisiyle olan benzerliğinden söz edilebilir. Eskiçağlardan bu yana Doğu’da kamıştan yapılan dilsiz sazlar için ney kelimesi kullanılagelmiştir. Mısırlılar ve İbraniler’den kalan çeşitli kabartma ve oyma resimlerle fresklerde de ney benzeri bazı sazları görmek mümkündür. Ayrıca eski Mısır’da Nil nehri deltasında bolca rastlanan kamışın müzik aleti olarak kullanıldığı yine taş kabartmalarda görülmektedir.
Ney’i ilk defa Mezopotamya’da Sümerler kullanmıştır. Sümer toplumunda M.Ö. 5000 yıllarından itibaren kullanıldığı sanılan bu çalgıya ait elimizdeki en eski bulgu, M.Ö. 3000-2800 yıllarından kalan, bugün Amerika’da Philadelphia Üniversitesi Müzesi’nde sergilenen ney’dir. Çalgının o dönemlerde de dinsel törenlerde kullanıldığı sanılmaktadır.
Ney’in bir başka formu ise M.Ö. 1249’lu yıllarda Çin’de kullanılan çift borulu bir düdük şeklindedir. Günümüzde ise bu çalgı halen Türkistan dolaylarında kullanılmaktadır.
Musiki tarihinde ney kelimesinin geçtiği en eski kaynaklardan biri Ya’kub b. İshak el-Kindî’nin (ö. 252/866) Kitâbü’l-Muşavvitâti’l-veteriyye min zâti’l-veteri’lvahid ila zâti’l-veteri’l-aşreti’l-evtâr adlı risalesi olup burada ney, ‘nây-ı Rûmi ale’z-zıkk’ (Rum ülkesinde yaşayanların keseli neyi) adıyla kaydedilmiştir. İbn Sîna, Kitâbü’ş-Şifâ adlı eserinde Arapça’da kamıştan yapılmış aletlerin ortak adı olan ‘yerâa’ kelimesiyle içine nefes üflenerek çalınan ney sazından ve surnây çeşidinden söz etmektedir. Safiyyüddin el-Urmevî, er-Risâletü’ş-Şerefiyye‘sinde ney konusunda açıklayıcı bilgiler vermiştir.